تحلیلی بر کارنامه حکومت اقلیت کبکی‌ها

دیدگاه ها و سیاست روز — 11 آوریل 2013

علی شریفیان

انتخابات چهارم سپتامبر ۲۰۱۲ را می‌توان نقطه عطفی در تاریخ کبک دانست. حزب کبکی‌ها بالاخره توانست به رهبری خانم پولین ماروآ، سیاستمدار ۶۴ ساله و پرسابقه خود، با به‌دست آوردن ۵۴ کرسی و ۳۱ و ۹۳ صدم درصد آرا به بیش از نه سال حکومت حزب لیبرال خاتمه دهد و به حکومت اقلیت برسد و برای نخستین بار نیز یک زن در این استان به مقام نخست‌وزیری برسد. لیبرال‌ها برخلاف تصور گروهی و به‌ویژه به‌رغم آنچه رهبران، اعضا، طرفداران و فعالان این حزب گمان می‌بردند، با وجود شکست بزرگ ژان شاره، رهبر و نخست‌وزیر لیبرال‌ها در حوزه انتخاباتی‌اش، ۵۰ کرسی از مجموع ۱۲۵ کرسی مجلس ملی کبک را با اختلاف کمی، با ۳۹ و ۲۰ صدم درصد آرا به‌دست آوردند. حزب تازه‌زاد «ائتلاف برای آینده کبک» به رهبری فرانسوا لووگو نیز توانست ۱۹ کرسی، حزب همبستگی کبک ۲ کرسی و حزب گزینه ملی هم یک کرسی دیگر مجلس را به‌دست آورند.

نگاهی به این نتایج به‌خوبی نشان می‌دهد که پیروزی حزب کبکی‌ها پیروزی کمرنگی است و دولت اقلیت بر سر کار آمده، قدرت اجرایی و دست بازی در عملی‌کردن بسیاری از برنامه‌ها، طرح‌ها و هدف‌های خود ندارد و نخواهد داشت.

حزب کبکی‌ها در سال ۱۹۶۸ به‌وسیله رنه له‌وک، چهره استثنایی تاریخ سیاسی کبک، و با اتحاد نیروها و سازمان‌های ناسیونالیست کبک تشکیل شد. اصل اساسی و هدف عمده و نهایی این حزب، استقلال کبک، این استان فرانسه‌زبان از کانادا بوده و هنوز هم دلیل وجودی‌اش همین هدف است. با تلاش‌های این حزب تا کنون دو رفراندم برای استقلال کبک انجام شده که هیچ‌کدام به پیروزی نرسیده‌اند. در رفرندام دوم، که در سال ۱۹۹۵ برگزار شد، جدایی‌طلبان تنها با کمتر از دو درصد اختلاف (۵۰٫۵۸ درصد نه به ۴۹٫۴۲ درصد آری) مغلوب فدرالیست‌ها شدند. از زمان تاسیس این حزب تا کنون مسئله استقلال کبک و یا جدایی کبک، از دید فدرالیست‌ها، یکی از مباحث، موضوعات و حتی مشکلات پیچیده امور سیاسی کبک و به‌ویژه در ارتباطش با کل کانادا بوده است. در مراسم سوگند (تحلیف) هئیت دولت کبکی‌ها، پرچم کانادا از محل مراسم برداشته شد و حتی برندگان انتخابات قصد داشتند که از این پس تنها پرچم کبک در مجلس ملی کبک برافراشته باشد که با مخالفت بسیار جدی دو حزب اصلی اپوزیسیون و اکثریت مردم این‌ کار نتوانست عملی شود. روز ۱۹ ژانویه اما خانم ماروآ اعلام کرد که از این پس روز ۲۱ ژانویه هرسال روز پرچم کبک خواهد بود؛ مشابه آنچه در کانادا از ۱۹۹۶ یعنی یکسال بعد از پیروزی فدرالیست‌ها در همه‌پرسی (رفراندم) استقلال کبک تا به امروز برگزار می‌شود. اما کبک اولین استانی است که چنین روزی خواهد داشت. خانم ماروآ ۱۹ اکتبر با استفن هارپر، نخست‌وزیر دولت فدرال، ملاقات و مذاکراتی داشت که هر دو آن ‌را ثمربخش و مثبت توصیف کردند.

در جریان این مبارزات انتخاباتی هم استقلال کبک از مسائل عمده کشمکش احزاب بود. خانم ماروآ هم گرچه با حسابگری‌های زیرکانه، به عزم جزم حزب تحت رهبری‌اش در صورت پیروزی در انتخابات در برگزاری رفراندوم پرداخت، نتیجه‌ای که به‌دست آمد اما در عمل نشان داد که موقعیت لازم برای انجام این‌کار اصلا مهیا نیست. خانم ماروآ خود در چند سخنرانی و مصاحبه به این واقعیت اعتراف کرده‌است. برگزاری رفراندم نه تنها به دلیل موقعیت ضعیف و حتی کم‌ثبات دولت اقلیت عملا غیرممکن است بلکه فاکتورهای مهم تعیین‌کننده دیگری هم به کلی تغییر کرده‌اند. در چند دهه اخیر تحت تاثیر افزایش تعداد مهاجران، موقعیت سیاسی، اقتصادی و فرهنگی کانادا و به تبع آن کبک شکلی کاملا دیگرگون به‌خود گرفته و از آن مهم‌تر، بافت جمعیتی کبک با افزایش چشمگیر مهاجران به‌کلی حتی با یک دهه پیش قابل مقایسه نیست. اوج دوران جهانی‌شدن سرمایه هم البته عامل کارساز و بازدارنده دیگری است. اکنون سرمایه و سرمایه‌گذاران مرزها را به‌کلی به‌هم زده‌اند.

خانم ماروآ از ۱۹ سپتامبر و در حدود بیش از پنج ماهی که کار خود را آغاز نموده، به شماری از وعده‌هایش عمل کرده ازجمله این‌که قانون غیردموکراتیک محدودیت تظاهرات و طرح افزایش شهریه دانشگاه‌ها را بلافاصله لغو کرد. اما قرار بود مبلغ ۲۰۰ دلار حق استفاده مردم از خدمات درمانی را هم لغو کند که هنوز بر سر آن گفت و گوست. دولت اقلیت با کسری بودجه کلانی روبه‌روست. به‌ همین دلیل، تنها بودجه خدمات درمانی، بودجه‌های آموزش و پرورش و بودجه برنامه‌های رفاهی مربوط به خانواده‌ها و سالمندان را کاهش نداده و مبلغ پرداختی برای استفاده از مهدکودک‌ها را هم بنا به وعده‌اش، ثابت نگاه خواهد داشت. اما گرفتن ۲۰۰ دلار مالیات سرانه برای استفاده از خدمات درمانی یکی از اقلام بزرگ درآمد دولت خواهد بود و نمی‌خواهد از آن بگذرد. این دولت اما مالیات بر درآمد کسانی که بیش ار ۱۰۰ هزار دلار در سال به‌دست می‌آورند را از اول سال ۲۰۱۳ به میزان یک و ۷۵ صدم درصد افزایش داده و با این ترتیب میزان مالیات این گروه به ۲۵ و ۷۵ درصد می‌رسد. حداکثر مالیات بر درآمد هم به ۴۹ و ۹۷ درصد رسیده که در کانادا بالاترین مقدار مالیات بر درآمد است.

دولت لیبرال برنامه داشت قیمت برق را، که به‌وسیله شرکت دولتی هیدروکبک تامین و عرضه می‌شود، ۳ و ۹ دهم درصد افزایش دهد. دولت جدید این افزایش را هم به کنار گذاشت. مبارزه با فساد هم از موضوعاتی بود که کلید انتخابات را زد. در این زمینه کمیسیون ویژه تشکیل شده هنوز مشغول به‌کار است . دولت اما کمک مالی به احزاب را محدود به هزار دلار کرده و تنها راهکار تازه‌ای که مطرح شده ادامه کار و تشکیل یک کمیسیون یا مرکز دائمی برای جلوگیری از فساد دولتی است؛ ایده‌ای که جزئیات آن هنوز معلوم و اعلام نشده است. در راستای رفع کسری بودجه کلان استان و بازپرداخت بدهی‌های استان، که به حدود ۱۸۴ میلیارد بالغ می‌شود، برنامه آماده‌سازی تنها مرکز اتمی تولید برق کبک، نیروگاه Gentilly-2 که قرار بود با هزینه یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار انجام شود، بلافاصله ملغی و این تنها مرکز اتمی کبک تعطیل شد. این اقدام با اعتراض گسترده روبه‌رو شد چرا که تنها سه هزار موقعیت اشتغال مستقیم دائم از بین رفت و هزاران موقعیت ایجاد اشتغال غیر مستقیم هم منتفی شد اما خانم ماروآ اعلام کرد برای ساکنان مناطق اطراف این مرکز که در کنار رودخانه سینت لارنس در۱۰۰ کیلومتری شمال شرقی مونترال قرار دارد، ۲۰ میلیون دلار برای ایجاد اشتغال اختصاص داده می‌شود.

حزب کبکی‌ها بر اجرای کامل و سخت‌گیرانه قانون ۱۰۱، که زبان فرانسه را زبان رسمی کبک می‌داند، همیشه تاکید بسیار داشته‌اند. نخست‌وزیر این دولت از ابتدای عضویتش در حزب و فعالیت‌های سیاسی جزو جناح تندروی طرفدار استقلال کبک و حفظ زبان و فرهنگ زبان فرانسه بوده است. خانم ماروآ در جریان مبارزات انتخاباتی یادآور شده بود که این قانون با جدیت بیشتری اجرا خواهد شد. این‌کار هم با مخالفت متحدانه لیبرال‌ها و نمایندگان حزب ائتلاف برای آینده کبک اجرایش آن‌گونه که مد نظر حزب کبکی‌ها بود، میسر نشده است. نخست‌وزیر دولت اقلیت عنوان کرد که فرانسه‌زبان‌ها نمی‌توانند به کالج‌های انگلیسی‌زبان CEGEP بروند. حتی فراتر از این، انگلیسی‌زبان‌های کبک هم باید به زبان فرانسه درس بخوانند. کالج‌هایCEGEP، موسسات پیش‌دانشگاهی هستند که ۱۲ واحد آن اول بار در سال ۱۹۷۶ به‌وسیله دولت کبک تاسیس شدند. اکنون تعداد آنها به ۴۸ واحد رسیده و تنها پنج واحد آنها برنامه‌هایشان را به انگلیسی عرضه می‌کنند و همه رایگان هستند. کبک ۵۰ کالج خصوصی هم دارد که ۶ تای آنها انگلیسی‌زبان هستند. این برنامه خانم ماروآ هم به شدت با اعتراض روبه‌رو شده وطرح فرانسوی‌کردن کالج‌ها هم نتوانسته عملی شود. یادآوری آن‌که تحصیلات پیش‌دانشگاهی در این کالج‌ها به علاقه‌مندان به تحصیلات عالی در کبک کمک می‌کند هم با زمینه رشته مورد علاقه خود زودتر آشنا شوند و هم در مجموع مدت زمان تحصیلات را برای یک سال کوتاه‌تر می‌کند. در زمینه مهاجرت هم با وجود نیاز بسیار شدید کبک به مهاجران بیشتر و بیشتر در تمام گروه‌ها و به‌ویژه کارگر و نیروی متخصص مهاجر، با این ترتیب دانستن زبان فرانسه در سطح آکادمیک بالاتر جدی‌تر و در پذیرش مهاجران به کبک، شرط مهم‌تری شده است. جالب این‌که خانم ماروآ تا آن‌جا پیش رفته که می‌گوید اگر مهاجران به کبک می‌آیند یا در کبک زندگی می‌کنند باید فرزندانشان حتما به فرانسه درس بخوانند. این موضوع هم با اعتراض و انتقاد روبه‌رو شده و عملا قابل اجرا نیست. خود خانم ماروآ دشواری زیادی برای سخن گفتن به زبان انگلیسی دارد!

خانم ماروآ برای رفع کسری بودجه کبک، رونق اقتصادی و جلب سرمایه‌گذاران خارجی به استان در تلاش است. وی به این منظور سفر سه روزه مهمی در ۱۵ دسامبر به نیویورک کرد و در انجمن سیاست‌های خارجی نیویورک برای سیصد عضوی که هریک ۱۵۰ دلار برای شرکت در این میهمانی-همایش پرداخت کرده بودند، سخنرانی مهمی در باره امکانات و زمینه‌های استثنایی سرمایه‌گذاری در کبک ایراد کرد. وی از آن‌جا که به‌خوبی با حساسیت سرمایه‌گذاران نسبت به مسئله جدایی کبک آشناست، توضیح داد در صورت استقلال کبک ما روابط و داد و ستدهای مهم اقتصادی خود را با ایالات متحده و به‌ویژه ایالت نیویورک نه تنها قطع نمی‌کنیم که آن‌را گسترده‌تر هم خواهیم کرد و یادآور شد که بیشترین صادرات کبک و به عبارت دقیق‌تر ۷۰ درصد تولیدات صادراتی کبک مقصدش آمریکا و نیویورک است. وی یکی دو هفته پیش از رفتن به نیویورک در مصاحبه با یک ایستگاه رادیویی این ایالت در مورد احتمال برگزاری رفراندم گفته بود: «ما تنها زمانی رفرندام برگزار می‌کنیم که درباره آن به‌صورت دموکراتیک در کل جامعه تبادل نظر شود و بدانیم که دست‌کم ۵۰ درصد مردم مایل به شرکت و رای دادن در آن باشند.» و این اصلی است که تنها با توجه به ۳۱ و ۹۳ درصد آرایی که حزب از مجموع آرا در انتخابات به‌دست آورده غیر ممکن بودن آن مسجل است و توجه کنیم که همه آنها که به این حزب رای دادند هم لزوما خواستار استقلال کبک نبوده و نیستند. شماری خسته از فساد دولت لیبرال‌ها و برای برکناری آنها به کاندیداهای حزب کبکی‌ها رای داده‌اند.

در نهایت این‌که خانم ماروآ در آن سخنرانی اعلام کرد ما حتی برای سرمایه‌گذاری‌های ۳۰۰ میلیون دلار و بیشتر به مدت ۱۰ سال هم بخشودگی مالیات تجاری در نظر گرفته‌ایم. این بازاریابی هنوز نتیجه‌ای محسوس نداشته و یا شاید اخبار هرگونه تحرکات احتمالی در این زمینه هنوز منتشر نشده باشد.

در یک جمع‌بندی نهایی تنها می‌توان گفت استان کبک با داشتن حکومت اقلیت در بسیاری زمینه‌ها ثبات لازم را برای داشتن تعادل سیاسی-اقتصادی ندارد اما با توجه به ترکیب قدرت منطقا نمی‌توان انتظار تحول زودهنگامی هم داشت. در تاریخ کبک این دومین باری است که یک دولت اقلیت زمام امور را به‌ دست گرفته و شاید اگر آن‌گونه که گروهی از آگاهان و تحلیل‌گران سیاسی گفته و می‌گویند اگر این شیوه بتواند سبب‌ساز گردش بهتر امور شود، دولت اقلیت کبکی‌ها بر سر کار می‌ماند ولی این احتمال را هم می‌توان داد که به‌خاطر استقلال‌طلبی این حزب، درادامه کار مشکلات غیرقابل سازشی به‌وجود آید که در آن‌صورت شاهد تحولات سیاسی از نوع دیگری در کبک خواهیم بود.

*- یادآوری: این یادداشت در تاریخ ۲۲ ژانویه ۲۰۱۳ نگارش یافته است.