کبک، سرزمین هم‌زیستی آزاد زوج‌ها

موضوع ماه — 27 اکتبر 2013

برگرفته از نشریه دووار، روزنامه فرانسه‌زبان روشنفکران کبک

برگردان میترا روشن

عشق؟ البته، ولی ازدواج نه! این نتیجه آخرین بررسی‌های آماری است که نشان می‌دهد مردم کانادا و بخصوص کبکی‌ها هرروز بیش از پیش به زندگی مشترک بدون قرارداد روی می‌آورند. در حال حاضر بیش از یک سوم زوج‌های کبکی بدون امضای قرارداد ازدواج با هم زندگی می‌کنند. تعداد مردمی که به این سبک زندگی خانوادگی روی می‌آورند مدام رو به افزایش است و در پنج سال گذشته ۲۰% افزایش داشته است. هم‌زیستی (هم‌بالینی)‌ زوج‌ها اگرچه به شکل‌های گوناگون است ولی همگی قالب خانواده را دارند و آمار خانواده هسته‌ای در کانادا رو به افزایش است.

آخرین داده‌ها نشان می‌دهد که بیش از ۳۴% زوج‌های کبکی بدون امضای هیچگونه قراردادی با هم عاشقانه زندگی می‌کنند، در حالی‌که در کل کانادا فقط سیزده درصد زوج‌ها ازدواج نکرده‌‌اند. برعکس تعداد زوج‌های ازدواج کرده بخصوص در استان کبک کاهش دارد: ۵۴% در مقابل ۶۸%. جالب است بدانید که حتی در سطح بین‌المللی، مقایسه اداره آمار کانادا نشان می‌دهد که میزان زندگی مشترک آزاد در کبک حتی بالاتر ازکشورهایی مانند سوئد است. در سوئد از هر چهار زوج فقط یکی (۲۵ درصد) زندگی مشترک بدون ازدواج را تجربه می‌کنند.

اداره آمار کانادا همچنین در مارس گذشته دفترچه‌ای منتشر کرده که نام آن را «تصویر خانواده‌ها» در کانادا گذاشته است و نشان می‌دهد که امروز مفهوم خانواده متنوع و چند چهره شده است. جمعیت کانادا بخصوص در مناطق حاشیه‌ای شهرهای بزرگ بخاطر ورود مهاجران رو به افزایش است. و البته کشور با یک انفجار جمعیت سالمند روبروست.

آقای کلود ییل تحلیل‌گر اداره آمار کانادا می‌گوید ما اکنون با اشکال دیگری از خانواده روبرو هستیم. در دوران کشاورزی خانواده گسترده را داشتیم و بعد در دوران صنعتی به خانواده هسته‌ای رسیدیم. اکنون دوران مدرن است و خانواده دیگر شامل یک زن و شوهر و فرزندان مشترک نیست بلکه ممکن است هرکدام از زوج‌ها از زندگی‌های قبلی خود دارای یک یا چند فرزند باشند، خانواده خود را بازسازی کرده باشد یا زوج‌ها هم‌جنس باشند، یا خانواده تک‌والدین باشد و پدر و مادر هریک به تنهایی با فرزند یا فرزندان خود زندگی کنند. در نتیجه می‌بینیم که اکنون واحد خانواده اگر چه هنوز همان تعریف قدیمی را شامل می‌شود ولی صور جدیدی به خود گرفته است. ولی در مقابل نکته جالب اینجاست که ما امروز دوباره شاهد شکوفایی واحد خانواده هستیم در حالی‌که می‌دانیم در سال‌های ۱۹۶۰ تا ۷۰ میلادی جوانان به زندگی مجرد تمایل بیشتری نشان می‌دادند. خانم اولین لاپی‌یر استاد دانشگاه مونترال می‌گوید که امروزه افراد مراحل مختلفی را در زندگی تجربه می‌کنند و در هر مرحله، ترکیب خانوادگی مخصوص خود را می‌سازند. افراد خانواده نه فقط مانند گذشته فامیلی با رشته‌های خونی هستند بلکه ممکن است از گروه دوستان یا همکاران نزدیک باشند.

همچنین برای اولین بار در طول تاریخ بیشتر از نیمی از جمعیت بالغ بیشتر از پانزده سال ازدواج نکرده‌‌اند (۵۱٫۵%). این غیر از تعداد افراد جداشده، طلاق‌گرفته یا بیوه است. برعکس تعداد ازدواج کرده‌ها کمتر از بیست سال پیش است. آن زمان ۶۰% مردم بالغ ازدواج کرده بودند. الان فقط ۴۸٫۵% زوج‌ها رسما به یکدیگر پیوند خورده‌‌اند.

واکنش زنجیره‌ای

وقوع تغییرات تقریبا در تمام خانواده‌های کانادایی قابل مشاهده است. اگرچه هنوز اکثریت با زوج‌هایی است که ترجیح داده‌‌اند ازدواج کنند ولی روز به روز شاهد بالارفتن آمار زوج‌های آزاد یا خانواده‌های تک‌والدین هستیم. معمولا از هر پنج خانواده تک‌والدین، چهار تای آنها توسط زنها اداره می‌شد. اما به نظر می‌رسد که هرچه می‌گذرد بیشتر شاهد حضور پدرهای تنها هستیم. از دهسال گذشته تا کنون تعداد پدرهایی که به تنهایی اقدام به نگهداری از فرزندانشان کرده‌‌اند ۱۴٫۶% افزایش داشته است.

کلود ییل می‌گوید که اگرچه رشد بالای خانواده‌های تک‌والدین قابل توجه است اما در کنار آن زوج‌هایی هم هستند که ترجیح می‌دهند با بچه‌هایی که از ازدواج‌های قبلی خود دارند زندگی عاشقانه جدیدی را شروع کنند. این مدل جدید هم‌زیستی در بیست سال گذشته پنج برابر ازدواج رشد داشته است. آن زمان ۸۰% زوج‌ها ازدواج کرده بودند و فقط ۷% با هم بدون قرارداد ازدواج زندگی می‌کردند.

پدیده هم‌زیستی بدون امضای ازدواج رسمی فقط مختص جوان‌ها نیست بلکه شامل همه گروه‌های سنی می‌شود. در پنج سال گذشته آمار افراد چهل سال به بالایی که تصمیم به هم‌زیستی آزاد بدون ازدواج گرفته‌‌اند افزایش قابل توجهی پیدا کرده است و در میان ۶۰ تا ۶۴ ساله‌ها به مرز ۷۷٫۱% رسیده است.

نه تنها شکل خانواده‌هایی کانادایی تغییر پیدا کرده بلکه ‌‌اندازه آنها نیز آب رفته است و تعداد افرادی که تنها زندگی می‌کنند ۱۱٫۸% افزایش داشته است. امروزه یک چهارم خانواده‌های کانادایی و یک سوم خانواده‌های کبکی تک‌نفره هستند! به تعداد زوج‌های بدون فرزند نیز ۱۱٫۲% افزوده شده است.

مرکز آمار کانادا حساب کرده است که ۴۲٫۷% زوج‌های امروزی بدون بچه هستند. همچنین افراد در مقایسه با گذشته دیرتر بچه‌دار می‌شوند و تمایل به داشتن فرزندان کمتری دارند. اینها همه با دو دهه قبل بسیار متفاوت است. امروزه به نسبت گذشته افراد بیشتری تنها زندگی می‌کنند. به زحمت ۱۸% جوان‌های ۲۰-۲۴ ساله زندگی مشترک را تجربه کرده‌‌اند و این تعداد ۱۰% کمتر از بیست سال قبل است همچنین فقط ۴۸% ۲۵-۲۹ ساله‌ها امروزه با هم زندگی می‌کنند در حالی‌که این تعداد قبلا %۶۲٫۵ بود.

جامعه موافق است

از نظر کلود ییل تمایل مردم کبک به زندگی مشترک بدون ازدواج دلایل مختلف دارد : «اول از همه اینکه فشار اجتماعی برای ازدواج وجود ندارد و زوج‌ها می‌توانند آزادانه برای خود تصمیم بگیرند. علاوه برآنکه این‌گونه هم‌زیستی باعث تداوم زندگی مشترک زوج‌های کبکی شده است. زندگی مشترک آنها به نسبت ازدواج کرده‌ها، زمان بیشتری طول می‌کشد.

اما چرا این‌قدر پرطرفدار است؟ جواب این سوال را باید در تاثیرات انقلاب آرام کبک یافت و فاصله گرفتن جامعه از کلیسای کاتولیک، بی‌اهمیت شدن سنت ازدواج رسمی و مفهوم برابری حقوق زن و مرد. بنظر می‌رسد هم‌زیستی بدون ازدواج بهتر این منظور را برآورده می‌کند. و بالاخره یکی دیگر از دلایل مهم ازدواج نکردن زوج‌ها پرهیز از قوانین و پروسه طلاق است.»

اگرچه خانم سلین لوبورده، جمعیت‌شناسی که برای دانشگاه مک‌گیل کار می‌کند و مسئول تحقیقات اجتماعی است در مورد هم‌زیستی آزاد عقیده دیگری دارد: «این نوع هم‌زیستی می‌تواند نتایج ناامید کننده‌ای برای یکی از طرفین به بار آورد. مخصوصا اگر سالیان دراز طول کشیده باشد و بعد یک طرف بخواهد همه دارایی یا لوازمش را با خود بردارد و ببرد. مجسم کنید که یکی از طرفین بخواهد بعد از ده یا بیست سال به رابطه‌اش پایان دهد و یا حتی فوت کند. زوج او هیچ اختیاری بر مال و حقوق مشترک نخواهد داشت و بهره‌ای نخواهد برد!» خانم لوبورده می‌گوید که افراد در هنگام زندگی مشترک باید پیش‌بینی کنند که هنگام جدایی چکار کنند و چه حقوقی می‌توانند داشته باشند. زندگی عاشقانه بدون ازدواج هیچ اشکالی ندارد فقط اگر با یک قرارداد ساده بین دوطرف، تکلیف اموال مشترک معلوم شود.