رویه عملی دولت‌ها در مورد پدیده تابعیت مضاعف- قسمت اول

مهاجرت — 06 نوامبر 2013

دکتر عبدالرسول دیانی وکیل دادگستری در ایران و استادیار دانشگاه

معدودی از کشورها چون آمریکا، کانادا، سوئد، انگلستان، سوئیس، ارمنستان، استرالیا و نیوزلند اجازه تابعیت مضاعف را به شهروندان خود می‌دهند، اما اغلب کشورها مانند ایران، هند و چین قوانین بازدارنده برای تعدد تابعیت وضع کرده‌اند. دولت‌های عضو شورای اروپا با ملاحظه این که هدف شورای اروپا نیل به وحدت بیشتر میان اعضای آن است در تاریخ ششم نوامبر ۱۹۹۷ کنوانسیون اروپایی تابعیت را تصویب کردند که بعداً دولت‌های دیگری هم بدان پیوستند. طبق ماده شانزدهم این کنوانسیون: حفظ تابعیت قبلی دولت عضو نباید ترک یا از دست دادن تابعیت دولت دیگر را شرط تحصیل یا حفظ تابعیت خود قرار دهد.

فصل اول: کشورهای پذیرنده تابعیت مضاعف
آمریکا
کشور مهاجرپذیر آمریکا ضمن استفاده از اهرم مهاجرپذیری در راستای قدرت ملی و اعطای تابعیت در چهارچوب شرایط آن کشور، تابعیت مضاعف را برای اتباع خود شناسایی کرده است ولی از نظر سیاست‌گذاری به علت نتایج اعطای تابعیت دوم آن را تقویت و توصیه نمی‌کند. چراکه اقامه دعوی توسط سایر کشورها علیه اتباع آمریکایی دارای تابعیت دوگانه، ممکن است در تناقض با قوانین جاریه این کشور بوده و تلاش دیپلماتیک و کنسولی دولت آمریکا در مساعدت برای حفظ منافع اتباع این کشور در خارج از مرزهایش را محدود نماید. درعین حال اشاره‌ای به مخالفت دولت آمریکا با خواست اتباع این کشور برای حفظ دو تابعیت آمریکایی و خارجی آنان نشده است. مطابق مقررات کشور آمریکا، افراد دارای تابعیت مضاعف باید برای ورود و خروج آمریکا از گذرنامه‌های آمریکایی استفاده نمایند با توجه به اینکه استفاده از گذرنامه غیرآمریکایی نیز هیچ‌گونه مشکلی برای تابعیت آمریکایی افراد ایجاد نمی‌کند. این نکته جدا از این نظر مهم است که مقامات آمریکایی در تسهیل شرایط اعطای تابعیت اعلام کرده‌اند دارندگان روادید موقت که شش ماه در ارتش این کشور خدمت کنند نیز می‌توانند به تابعیت آمریکایی درآیند. البته در ایالات متحده خدمت نظامی در یک کشور باعث از بین رفتن تعهدات نظامی در جاهای دیگر نیست.
تعهدات نظامی متناقض می‌تواند تهدیدی برای شهروندی ایالات متحده باشد. بر اساس قانون ایالات متحده هر کسی که شهروند ایالات متحده باشد و در زمان جنگ در خدمت دشمن به کار گرفته شده باشد تابعیت ایالات متحده را از دست می‌دهد. برای دسترسی به اطلاعات طبقه‌بندی شده در ایالات متحده تابعیت دوگانه ممکن است در یک مساله امنیتی بروز کند و اطلاعات طبقه‌بندی شده همیشه مرتبط با منافع امنیت ملی است، در حالی که داشتن تابعیت ایالات متحده برای دسترسی به اطلاعات طبقه‌بندی شده نیاز است، داشتن شهروندی ایالات متحده به این معنی نیست که دسترسی به اطلاعات طبقه‌بندی شده به طور خودکار اعطا می‌شود بلکه توسط وزارت امور خارجه باید از تقسیم وفاداری اطمینان حاصل شود که کشور دیگر برای شهروند ایالات متحده اولویت ندارد.

ارمنستان
پارلمان کشور ارمنستان صراحتاً قانون تابعیت دوگانه را در روز پنجشنبه مورخ ۲۲ فوریه سال ۲۰۰۷ به تصویب رساند. بر اساس این قانون هر فرد بالای ۱۸ سال که زبان ارمنی بداند و با قانون اساسی این کشور آشنا باشد و نیز آنها که ارمنی‌الاصل بوده‌اند یا همسر ارمنی داشته‌اند، می‌توانند از مزایای تابعیت دوگانه بهره‌مند شوند. اخیرا در پی دستگیری مسولان ارمنی سازمان‌های اجتماعی جاواخک گرجستان، موضوع تابعیت دوگانه ارمنی‌تباران گرجستان و مسائل بین‌دولتی که مستقیما در ارتباط با روسیه و ارمنستان است با انتشار بیانیه و اعلامیه‌های متعدد به شدت دنبال می‌شود.

آلمان و کانادا
در کشورهایی مانند آلمان و کانادا بحث‌های فراوانی راجع به لغو پذیرش تابعیت مضاعف دنبال می‌شود به طوری که اخیرا دولت کانادا به‌رغم اینکه صریحا اعلام نکرده قصد دارد تابعیت مضاعف را لغو کند اما یک سخنگوی وزارت مهاجرت و شهروندی کانادا اعلام کرد موضوع عدم پذیرش تابعیت دوگانه توسط دولت کانادا در دست بررسی است. دستور بازنگری پس از آن داده شد که دولت کانادا در زمان درگیری اخیر لبنان با اسرائیل ۸۵ میلیون دلار صرف کرد تا ۱۵ هزار لبنانی‌تبار ساکن کانادا که دارای پاسپورت کانادایی بودند از آن کشور خارج سازد.
بحث بر سر تابعیت مضاعف در آلمان در حال گسترش است در حال حاضر هزاران جوان ترک‌تبار در آلمان مجبور به گزینش تابعیت یکی از دو کشور آلمان و ترکیه هستند. برای جوانان ترک‌تباری که امسال وارد ۲۳ سالگی می‌شوند بر اساس قوانین آلمان از امتیازات ویژه‌ای برخوردار هستند امسال سال تعیین می‌باشد اما شهروندان ترک‌تباری که در آلمان زندگی می‌کنند خواستار برقراری تساوی در این خصوص هستند. جوانان ترک‌تبار بر این باورند که در آلمان بسیاری از اتباع دیگر کشورها به موجب قوانین این کشور از صلاحیت برخورداری از تابعیت مضاعف برخوردار هستند. آنها در همین زمینه از سیاستمداران می‌خواهند که راه حلی برای این مساله پیدا کنند، این مساله از یک سو موجب بروز تردید بسیاری از جوانان در گزینش تابعیت خود گردیده و از سوی دیگر موجب نگرانی و تشویش خانواده‌ها شده است. این در حالی است که برخی از سیاستمداران آلمان در راستای انتخابات پارلمانی این کشور به منظور استفاده آرا ترک‌تباران وعده‌هایی مبنی بر پذیرش تابعیت مضاعف به آنها می‌دهند.

سوئیس
سوییس در بین کشورهای پذیرنده تابعیت مضاعف، کمتر قوانین سخت‌گیرانه دارد. در سوئیس طرحی از سوی جناح راست حزب مردم سوئیس که بزرگ‌ترین حزب در پارلمان این کشور است به پارلمان ارائه شد که به موجب آن روند قبول تقاضای داوطلبان تغییر تابعیت و احراز تابعیت سوئیس، با رأی‌گیری مخفی برگزار شده و در صورت رد درخواست متقاضی، حق تجدیدنظر در رأی از او گرفته می‌شد. به عقیده این حزب، تصمیم نهایی درباره دادن تابعیت سوئیس به خارجیان برعهده شهروندان این کشور است اما رأی‌دهندگان سوئیسی با طرحی که به موجب آن کسب تابعیت سوئیس برای خارجیان دشوارتر می‌شود مخالفت کردند. مخالفت ۶۴ درصد رأی‌دهندگان با این نظر، درحقیقت سیلی محکمی به صورت راست‌گرایان این حزب بود که مبارزه گسترده‌ای را در مخالفت مهاجرت به سوئیس به راه‌انداخته بودند. نظر مخالفین طرح مورد بحث این است که قوانین تابعیت سوئیس هم‌اکنون نیز بسیار انعطاف‌ناپذیر است و مانع مهاجرت گسترده به این کشور می‌شود. بسیاری از مخالفین، همچنین محروم کردن متقاضیان تغییر تابعیت از حق تجدیدنظر را منصفانه نمی‌دانستند.
ادامه دارد…
برای طرح پرسش‌های خود می‌توانید به آدرس adn64@yahoo.com برای دکتر دیانی ایمیل بزنید. همچنین با مشاهده وبسایت ایشان به آدرس www.dayani-lawyer.ir با سایر آثار قلمی وی آشنا شوید.