دکتر عبدالرسول دیانی وکیل پایه یک دادگستری و استاد دانشگاه ایران
نوشتار دکتر دیانی از زاویه مباحث حقوقی در محاکم ایران به پدیده طلاق ایرانیان خارج کشور پرداخته و به دلیل آمیختی زیاد این نوع مباحث در ایران با محتوای فقهی، گریزی از بکاربردن واژگان و عبارات فقهی در مقاله نبوده است.
طلاق یکی از پدیده¬های رخ¬دادنی در جوامع انسانی است که با بروز رو به رشد فردگرایی، مدرنیسم و بعضاً فمینیسم تحقق آن سهولت بیشتری پیدا کرده است. در جوامع سنتی و مذهبی رخداد آن با موانع اخلاقی و اعتقادی پیوند خورده و مؤمنین و یا اخلاقیون، طلاق عاطفی را بر طلاق واقعی و قضایی ترجیح می¬دهند. بعضاً وجود فرزندان نیز خود سد راه بزرگی بر تحقق واقعی این پدیده می¬باشد به¬گونه¬ای که شاید قسمت اعظم موانع فراراه انجام آن همان کودکانی باشد که قربانیان اصلی پدیدۀ طلاقند. یعنی زوجین با مصلحتاندیشی علی¬رغم طلاق عاطفی، اقدام برای طلاق قضایی را به تأخیر می¬اندازند. ما در صدد قضاوت ارزشی در این زمینه نیستیم زیرا خود پیامبر اسلام نیز مبادرت به طلاق دادن همسر خود نموده است. البته اسلام با طلاق عاطفی مخالف است زیرا خمیرمایه زندگی مشترک که همان عشق و وفاداری فکری و جسمی باشد، در طلاق عاطفی دیده نمی¬شود و چه بسا در چنین صورتی تشویق به طلاق مستند قرآنی و شرعی هم داشته باشد. در این مختصر ما قصد نداریم وارد فلسفه قانونگذاری طلاق شویم و اینکه چرا در مسیحیت کاتولیک با این پدیده مخالفت شده بلکه در این مجال در مقام بیان برخی آثار حقوقی طلاق و رویه¬های عملی موجود در محاکم ایران و بررسی مشکلاتی هستیم که جامعۀ ایرانی ساکن خارج از کشور و به خصوص در کشور کانادا با آنها دست به گریبانند. حاصل تجارب چند ده ساله وکالت و تدریس در دانشگاه می¬توان مشکلات مربوط به طلاق را در چند سئوال زیر خلاصه نمود که بنا به فراخور مجله وزین و پربار پرنیان که توسط دوست فاضل ما جناب آقای دکتر علی مختاری پایه¬گذاری شده، در اختیار علاقمندان قرار می¬دهم.
اولین سوال اینست که چند نوع طلاق در ایران وجود دارد؟ شرایط هر کدام چگونه است؟ این سوال برای کسانی که در ابتدا می¬خواهند در این مسیر گام بگذارند بسیار حایز اهمیت است زیرا اگر دقیقاً شرایط این نوع طلاق¬ها را بدانند، با مقایسه وضعیت خود، بهترین گزینه را انتخاب می¬کنند. چه بسا در بسیاری از موارد راهکارهای حقوقی دیگری مثل فسخ نکاح یا اعلام انفساخ نکاح و یا بطلان نکاح بهتر بتواند نیازمندان به خدمات حقوقی در این زمینه را به هدف خود برساند و نیازی به دنبال¬کردن مکانیسم طلاق برای انحلال رابطۀ زناشویی وجود نداشته باشد. البته ما اشاراتی در ضمن بحث¬ها به سه مکانیسم دیگر انحلال نکاح خواهیم داشت و بخصوص جایگاه مهم وکالت در طلاق را روشن خواهیم کرد.
مسئله دوم حقوق و تکالیف زوجین بعد از طلاق است که در این قسمت دو سری حق و تکلیف وجود دارد: قسمت اول حقوق مالی زوجین نسبت به همدیگر است و قسمت دیگری حقوق غیرمالی است. حقوق مالی زوجه (زن) در نفقه، مهریه، اجرتالمثل کارهایی که زن در منزل شوهر بدون قصد چشمداشت مالی انجام داده و نهایتاً ارث و مسایل مربوطه به آن خلاصه می¬شود. البته وسایل زندگی مشترک و جهیزیه نیز یکی از مسایلی است که باید تکلیف آن معلوم شود ولی در حقوق کشور ما با توجه به رژیم استقلال در دارایی، این مشکل کمتر مطرح می¬شود زیرا هر کس مالک مال خودش است و شرکتی به وجود نیامده که لازم باشد با انحلال آن تکلیف این اموال هم مشخص شود. از جمله تکالیف غیرمالی زوجه هم عدم امکان ازدواج در مهلت عده و بعضاً تکلیف به حضانت طفل است که آنهم یکی از مشکلاتی است که دامنگیر زوجین متارکه نموده می¬شود. اختلاف بر سر نحوۀ تربیت طفل و یا محل نگهداری او و یا حق ملاقات پدر و مادر قسمت زیادی از پرونده¬های قضایی مربوطه را به خود اختصاص داده و بخصوص مشکل بزرگ در این زمینه، تعارض حق ولایت با حق حضانت است؛ زیرا در بسیاری از موارد دادگاه حق حضانت را به مادر اعطا می¬کند این در حالی است که حق ولایت مثل قبل از طلاق با پدر و یا جدی پدری باقی می¬ماند. در این رابطه برای خوانندگان عزیز با زبان ساده این دو حق را از هم تفکیک میکنیم و راهحل نهایی در موارد تعارض را ارائه خواهیم داد.
یکی دیگر از مشکلات مطروحه در این زمینه، تعیین دادگاه صالح برای طرح دعوای طلاق است و بخصوص اینکه اگر زوجین به دادگاه کانادایی مراجعه کنند آیا دادگاه ایرانی حکم دادگاه کانادایی را به رسمیت خواهد شناخت یا نه و برعکس اگر در ایران حکمی صادر شود، آیا دادگاه کانادا آن حکم را قبول خواهد کرد یا نه؟ در صورتی که هر دوی زوجین در کانادا ساکن باشند و یا در جایی که زوجین تابعیت مضاعف ایرانی-کانادایی داشته باشند، این مشکل چطور حل می¬شود؟ مداخلات دولت کانادا در این زمینه به دلیل حقی که این دولت برای اتباع خود می¬شناسد، چگونه توجیه می¬شود؟
اینها خلاصهای بود از مشکلاتی که خانواده¬های ایرانی در کانادا در مورد طلاق با آنها دست به گریبانند. ما به فراخور این مجله و حسب نیاز علاقمندان محترم در هر شماره یک یا چند مسئله از مسائل فوق را موشکافی کرده و راه¬حلهای حقوقی و قضایی را ارائه خواهیم داد باشد تا در این مسیر کمکی به جامعه ایرانی خود کرده باشیم. البته دفتر ما در تهران آمادگی ارائه هر گونه خدامت حقوقی به هموطنان گرامی را دارد و خدمات ما در زمینه طلاق خلاصه نمی¬شود. من شخصاً در مواردی که زوجین قصد پا نهادن در وادی طلاق را دارند، مداخلات اولیه¬ای جهت مصالحه به¬عمل می-آورم و در صورتی که اصرار بر این امر داشته باشند، راهکارهای قانونی را به آنها یادآوری می¬نمایم و یا وکالت آنها را میپذیرم که در این راستا متحمل ضرر مادی و روانی کمتری بشوند. دفتر ما در زمینه وکالت از هموطنانمان در امر رسیدگی به حقوق مالی آنها مثل بازنشستگی و یا اداره اموال منقول و یا غیرمنقولی که در ایران دارند و دعاوی مالی مربوطه نیز آماده ارائه خدمات می¬باشد. به خصوص مشکل تحریم¬ها برای شرکت¬هایی که قصد معامله تجاری با ایران دارند و یا قراردادهای تجاری قبلی آنها با مشکل مواجه شده نیز می¬توانند از خدمات اینجانب و یا دفترم بهره¬مند شوند.
آدرس دفتر در تهران: تهران میدان پونک، مجتمع تجاری-اداری بوستان، واحد۷۶۰ اداری تلفن ۴۴۴۹۸۱۴۹ و ۴۴۴۹۸۱۴۸ موبایل ایران: ۰۹۱۲۱۲۱۵۰۱۵
آدرس سایت اینترنتی: www.dayani-lawyer.com
آدرس ای-میل: adn64@yahoo.com
تلفن موبایل کانادا: ۰۰۱۵۱۴۵۷۷۶۷۷۲