قلدرمابی مجازی

نکاتی درباره پدیده cyberbullying در میان نوجوانان و راه‌های مقابله با آن

نشاط تهرانی

یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که فرزندان ما را به‌ویژه‌ در سنین نوجوانی و به‌ویژه‌ در مدرسه‌ها تهدید می‌کند پدیده bullying است که در فارسی قلدری یا قلدرمآبی خوانده شده (هرچند به نظر نگارنده تعبیر خیلی گویایی نیست ولی هنوز جانشین بهتری برای این کلمه پیدا نشده‌ است). آمار نشان می‌دهد نوجوانان نسل دوم مهاجر به‌ویژه‌ آنها که به تازگی مهاجرت کرده‌اند از همه بیشتر در معرض این خطر قراردارند. اگر این مشکل از دید والدین پنهان بماند و به موقع واکنش صحیح نسبت به آن صورت نگیرد عواقب جدی و درازمدتی با خود به همراه خواهد داشت.

یکی از انواع رایج قلدرمابی cyberbullying یا قلدری رایانه‌ای است که به هرگونه اذیت و آزار افراد از طریق شبکه‌های ارتباطی و مجازی گفته می‌شود. این مشکل بیشتر از همه در بین نوجوانان به چشم می‌خورد به این معنی که بعضی نوجوانان همتایان خود را از طریق پیامک تلفنی یا پیام‌های عمومی در شبکه‌های اجتماعی آزار و اذیت می‌کنند و به‌عنوان مثال روی صفحه آنها جمله‌های ناخوشایند می‌نویسند. جمله‌ایی مانند: «از تو متنفرم»، «همه از تو متنفرند»، «تو هم چاقی و هم زشت» و نظایر اینها. قلدرهای رایانه‌ای می‌توانند کلمه عبور افراد را هک کنند و به صفحه شخصی آنها راه پیدا کنند. خود را جای کسی جا می‌زنند و برای دوستان او جمله‌های نامناسب می‌نویسند. شایعه‌های نادرست در مورد افراد می‌پراکنند. عکس‌های نامناسب روی صفحه آنها بارگذاری می‌کنند، یا به تهدید و ارعاب می‌پردازند و یا از اطلاعات شخصی قربانیان استفاده ‌کنند.

قلدری رایانه‌ای نوجوانان قربانی را در معرض مشکلات جدی مثل افت تحصیلی، افسردگی و عدم اعتماد به نفس قرار خواهد داد. آزار و اذیت‌های مجازی گاهی اثراتش از آزار و اذیت‌های فیزیکی هم بیشتر است زیرا مختص به زمان و مکان خاصی نیست و جلوگیری و پی بردن به عامل یا عاملان آنها هم بسیار مشکل‌تر است. متاسفانه لینک یا پیوندها، عکس‌ها و ویدیوها و اطلاعات نامناسب و غیرواقعی که قلدرهای رایانه‌ای در فضای مجازی منتشر می‌کنند می‌توانند برای همیشه باقی بمانند و زمانی که نام شخص مورد جستجو قرارمی‌گیرد این اطلاعات غلط، فرد یا سازمان جستجوکننده را به اشتباه بیاندازد و باعث بروز صدمات جبران‌ناپذیر به آینده شغلی و تحصیلی افراد ‌شود. به همین دلیل والدین باید با این مشکل آشنا باشند و بدانند چگونه باید آنها مواجه شده و برخورد مناسب نشان دهند تا فرزندشان را از آسیب‌های جبران‌ناپذیر احتمالی محافظت کنند.

نشانه‌های قلدری رایانه‌ای چیست؟

اگر فرزند شما:

ناگهان استفاده از رایانه یا تلفن شخصی خود را متوقف می‌کند؛
از دریافت پیام یا ایمیل به شدت عصبی می‌شود؛
بعد از کار با رایانه کلافه و بی‌قرار به نظر می‌رسد؛
دوست ندارند درباره شبکه‌های اجتماعی که عضو آنها است صحبت کند یا بحثی درباره فعالیت‌های مجازی خود داشته‌باشد؛
گوشه‌گیر شده و دوست ندارد در جمع دوستان و خانواده حاضر شود؛

می‌تواند دلیلی باشد برای این که فرزندتان در فضای مجازی مورد اذیت و آزار قرارگرفته ‌است.

پیشگیری از قلدری رایانه‌ای

شما حق دارید و باید از فعالیت‌های مجازی فرزند خود باخبر باشید. برای این کار بسیار مهم است که قواعد خاصی برای فرزندان خود در استفاده از رایانه یا تلفن همراه در نظر بگیرید.

به فرزندتان اطمینان دهید تا حد امکان قصد دخالت یا محدود کردن روابط او را ندارید اما به او تفهیم کنید به عنوان یک بزرگتر مسئول، حق دارید اگر لازم بدانید صفحه شخصی یا ایمیل‌های فرزندتان را بررسی کنید و به کلمه عبور او دسترسی داشته باشید. از نرم‌افزارها و فیلترهای خاص برای نظارت بر روابط مجازی فرزندانتان استفاده کنید.

اگر فرزندتان با شما احساس راحتی نمی‌کند سعی کنید از یک بزرگتر قابل اعتماد مانند دایی یا عمه یا یک دوست که فرزندتان به او اعتماد دارد کمک بگیرید.

فضایی ایجاد کنید که مطمئن باشید فرزندتان در صورتی که مورد اذیت و آزار قرار گیرد مشکل را با شما یا یک فرد نزدیک در میان خواهد گذاشت. فرزند خود را متقاعد کنید که در صورت مواجه شدن با این مشکل شما را بلافاصله مطلع کند و به او اطمینان دهید تحت هیچ شرایطی مانع استفاده او از رایانه و تلفن شخصی‌اش نخواهید شد.

به فرزند خود توصیه کنید رمز عبور یا نام‌های مستعاری که برای بازی‌های رایانه‌ای برمی‌گزیند هرگز حتی با صمیمی‌ترین دوستان خود در میان نگذارد و هر از چندگاهی کلمه عبور خود را عوض کند. به او توصیه کنید از پاسخ دادن به پیام‌های آزاردهنده خودداری کند زیرا باعث تحریک فرد قلدرماب خواهد شد.

به فرزند خود بیاموزید تا حد امکان از به اشتراک گذاشتن اطلاعات شخصی با کسانی که نمی‌شناسد یا کم می‌شناسد خودداری کند. خیلی از قلدرها در شکل دوست ظاهر می‌شوند یا از نام و نشانی آشنا استفاده می‌کنند و بعد از نزدیک شدن به افراد به اذیت و آزار آنها می‌پردازند.

نشانه‌ها را بسیار جدی بگیرید و از کنار آنها ساده عبور نکنید. اقدام درست و به‌موقع مهم‌ترین چیزی است که می‌تواند از آسیب فرزندتان جلوگیری کند. تصور نکنید فرزند شما به راحتی از این که مورد اذیت و آزار قرارگرفته سخن خواهد گفت.

گاهی در موتورهای جستجو نام فرزند خود را جستجو کنید تا ببینید با چه چیزی مواجه می‌شوید.

فرزندتان را تشویق کنید و آموزش دهید که از راه‌های درست ورود به شبکه‌های اجتماعی استفاده کند. به او یاد دهید از امکاناتی که شبکه‌های اجتماعی برای حفظ حریم شخصی و محدود کردن دسترسی افراد ناشناس به اطلاعات شخصی در اختیار اعضا قرار می‌دهند استفاده کند. لازمه این کار این است که خود شما با این موارد آشنا شده باشید.

قاطع و جدی باشید اما هرگز به تنبیه یا سخت‌گیری روی نیاورید و برای فرزندتان نقش حامی داشته باشید تا بتوانید آسیب‌های احتمالی را به حداقل برسانید.

چگونه قلدری رایانه‌ای را متوقف کنیم

اگر مشاهده کردید فرزند شما در فضای مجازی مورد اذیت و آزار قرارگرفته است اقدامات زیر به شما کمک می‌کند تا بر این مشکل غلبه کنید:

اول از همه آرامش خود را حفظ کنید و به فرزند خود اطمینان بدهید که از او حمایت می‌کنید و ناخواسته اقدامی بدون هماهنگی با او انجام نخواهید داد.

به فرزند خود توصیه کنید به هیچ عنوان پاسخ یا واکنشی به پیام‌های آزاردهنده نداشته باشد. هدف اصلی قلدرها مشاهده همین واکنش‌هاست و گرفتن هر نوع پاسخی آنها را تشویق می‌کند تا به آزار خود ادامه دهند.

تا جایی که می‌توانید شواهد موجود را جمع‌آوری کنید. مانند تاریخ و ساعت پیام. محتوای پیام و هر نوع اطلاعاتی که می‌تواند به شناسایی قلدر کمک کند.

حذف یا متوقف کردن دریافت پیام از سوی قلدر باید بلافاصله صورت گیرد تا نقطه پایانی برای آزارهای او باشد.

فرزند شما اگر مورد اذیت و آزار قرار بگیرد بهتر است تغییراتی در نام کاربری و اطلاعات شخصی خود ایجاد کند تا دسترسی قلدر را محدود کند. یا حتی حساب کاربری خود را ببندد و صفحه جدیدی باز کند.

برای توقف قلدری رایانه‌ای باید سریع عمل کنید و منتظر نمانید. این کار ممکن است با کمک گرفتن از اولیای مدرسه یا حتی پلیس صورت گیرد. تصور این که مشکل خود به خود از میان برود را از ذهن دور کنید. اقدام موثر از شدت آسیب به فرزندتان بسیار می‌کاهد.

مورد اذیت و آزار قرارگرفتن باعث بروز خشم و عصبانیت شدید در فرزند شما خواهد شد. سعی کنید به فرزند خود کمک کنید بر این خشم و استیصال غلبه کند تا بتواند در برابر این مشکل واکنش درست نشان دهد.

تمام مشخصات و ایمیل‌های شخص قلدر را ذخیره کنید و به شرکت سرویس‌دهنده اطلاع دهید .

از گروه‌های حقیقی و مجازی که با قلدری رایانه‌ای مبارزه می‌کنند کمک بگیرید و تا می‌توانید دانش خود و فرزندتان را در این زمینه بیشتر کنید.

و در آخر، اگر فرزند شما کسی است که دیگران را در فضای مجازی مورد اذیت و آزار قرار می‌دهد باز هم این شما هستید که باید جلوی این کار را بگیرید.

والدین بسیاری را می‌بینیم که نگران این هستند نکند نوجوان‌شان مورد اذیت و آزار فرد یا گروه‌های قلدر قرار گیرد؛ این گاهی باعث غفلت از خطر بزرگتری می‌شود که فرزندان ما را تهدید می‌کند. متاسفانه بعضی اوقات دیده می‌شود که نوجوانان ما چاره کار را در این می‌بینند که برای پرهیز از مورد اذیت و آزار قرارگرفتن به گروه‌های قلدر بپیوندد و از آنها تبعیت کنند.

این اتفاق بسیار دردناکی است که گاهی خطرش از قربانی قادرمابی قرار گرفتن هم بیشتر است. پس هرگز قلدری را از فرزند خود قبول نکنید. به یاد داشته باشید فرزندان شما وقتی به شدت احساس ضعف می‌کنند به گروه‌های قلدر می‌پیوندند تا از این راه، خود را محافظت کنند و این بسیار ویران‌گر است. مطمئن باشد قلدری کردن از مورد اذیت و آزار قرارگرفتن اصلا بهتر نیست. آمار نشان می‌دهد نوجوانان قلدرماب در سنین بزرگسالی بیشتر به جرم روی می‌آورند، در روابط خود ناموفق‌ترند و آینده شغلی مناسبی ندارند چراکه عادت کرده‌اند با قلدری کار خود را پیش ببرند. به فرزند خود هشدار دهید اذیت و آزار دیگران در فضای مجازی، در زندگی واقعی جرم محسوب می‌شود، اصلا شوخی نیست و می‌تواند برای او جزای قانونی و تبعات شدیدی به دنبال داشته باشد.

هم‌چنین به او از نمونه نتایج ناخوشایند این نوع رفتارها بر زندگی دیگر نوجوانان مثال بیاورید تا حتی اگر به این کار به‌عنوان یک تفریح یا شوخی می‌نگرد ببیند که نتیجه کار تا چه میزان می‌تواند تلخ و ناگوار باشد.